Pustułka należy do mniejszych ptaków drapieżnych gniazdujących w naszym kraju. W XIX i na początku XX wieku była najliczniejszym ptakiem drapieżnym w Polsce. W połowie ubiegłego wieku liczebność pustułki zaczęła w wielu rejonach szybko spadać. Dziś ptaka tego można spotkać niemal w całym kraju, choć rozmieszczony jest bardzo nierównomiernie. Polską populację szacuje się na 3.000 par, zaś w Wielkopolsce występuje około 300 par pustułki. W naszym regionie większość gniazduje w dużych miastach, głównie w Poznaniu, Lesznie, Koninie i Pile. W pierwotnym środowisku występowania tego gatunku – w krajobrazie rolniczym dolin rzecznych – jest coraz mniej czynnych stanowisk.
Pustułka (fot. M. Maluśkiewicz)
Pustułka jest sokołem wielkości gołębia. Charakteryzuje się długim ogonem oraz długimi, smukłymi i wąskimi skrzydłami. Długość ciała wynosi 31-37 cm, a rozpiętość skrzydeł dochodzi do 75 cm. Występuje dymorfizm płciowy. U samic dominuje barwa brązoworuda z silnym prążkowaniem na piórach. U samców występuje charakterystyczna popielatoszara głowa oraz ogon z ciemnym, szerokim paskiem. Młode ptaki są podobne do samic.
W krajobrazie rolniczym pustułka zamieszkuje śródpolne zadrzewienia i aleje drzew. Sama nie buduje gniazda, a zasiedla opuszczone gniazda innych gatunków – najczęściej wron siwych i innych ptaków krukowatych. Zdarza się, że wykorzystuje też gniazda myszołowa, krogulca, gołębia, czapli siwej, a niejednokrotnie także bociana białego. W dolinie Noteci najczęściej gnieździ się przede wszystkim na topolach, choć w skali kraju najczęściej zajmuje sosny. Obecnie najchętniej przystępuje do lęgów w dużych miastach, gnieżdżąc się np. w otworach wentylacyjnych czy wnękach wysokich budynków.
Pustułka kopuluje często –ponad 200 razy na zniesienie. W kwietniu lub maju składa 3-8 jaj, których wysiadywanie trwa około 30 dni. Wysiadywaniem zajmuje się samica, samiec zastępuje ją jedynie w momencie spożywania przez nią pokarmu. Po miesiącu życia młode opuszczają gniazdo. Pustułki przystępują do jednego lęgu w roku, choć w przypadku jego zniszczenia, najczęściej powtarzają lęg. Ptaki te mogą także podejmować próbę gniazdowania już w drugim kalendarzowym roku życia (mając wtedy około 10 miesięcy).
Pustułka poluje przede wszystkim na gryzonie, dlatego jest sprzymierzeńcem człowieka w walce z tymi szkodnikami. Swoje zdobycze wypatruje za pomocą dobrze rozwiniętego wzroku. Najczęściej krąży nad ziemią w niewielkiej wysokości, przerywając co pewien czas swój lot zawisając w powietrzu. Wtedy szybko macha skrzydłami i szeroko rozpościera ogon. Sokół ten posiadają stosunkowo złożony – jak na ptaki drapieżne – repertuar głosów, choć najczęściej można usłyszeć jego donośne i ostre w brzmieniu „ki-ki-ki”